Incidence and Prevalence

วันนี้ผมขอคั่นด้วยเรื่องง่ายๆ ที่หลายคนอาจจะยังไม่ทราบนะครับ คือเรื่องของ Incidence และ Prevalence เพราะหลายคนอาจจะสับสนกันบ่อยว่ามันคืออะไร ต่างกันยังไง

มาดูคำง่ายกันก่อน นั่นคือ Prevalence คำนี้ความหมายไม่ยากครับ มันก็คือสัดส่วนของคนที่เป็นโรคที่เราสนใจในคนทั้งหมดนั่นเอง หรือภาษาชาวบ้านก็คือ โรคนี้มันเป็นกันกี่ % เช่น เราบอกว่า ในคนไทยมี prevalence ของโรคเบาหวาน 20% ก็หมายความว่า ถ้า ณ วันนี้เอาคนไทยมา 100 คนแบบสุ่มๆ จะพบว่ามีคนเป็นเบาหวาน 20 คนนั่นเอง อันนี้คิดว่าทุกคนคงจะเข้าใจกันดีนะครับ ที่มาของตัวเลขนี้ส่วนมากก็เกิดจากการทำการศึกษาแบบ Cross-sectional นั่นเอง เช่น กระทรวงสาธารณสุขให้โรงพยาบาลทั้งประเทศรายงานจำนวนคนที่เมาในคนที่มารพ. เป็นต้นครับ

สังเกตุว่าเนื่องจากเป็น Cross-sectional มันก็จะเป็นที่ ณ จุดใดจุดหนึ่งของเวลา จึงไม่จำเป็นจะต้องเอาเวลามาเกี่ยวข้องกับการคิด หรือหน่วยเลยครับ ลองดูรูปภาพนี้นะครับ

สังเกตว่า Prevalence ก็คือการตัดเอาที่จุดเวลา ถ้าผมเลือกว่าจุดเวลาของผมคือ 2003 ดังนั้นผมก็ไม่ต้องสนใจเวลาอื่น Prevalence ของคนสีแดง (ไม่เกี่ยวกับการเมืองนะ) = 3 ในคนทั้งหมด 7 คน หรือคิดเป็น 3/7 = 0.43 หรือ 43% นั่นเองครับ

ลองคิดดูนะครับว่าจากรูปดังกล่าว Prevalence ของคนสีแดงที่ปี 2005 เป็นเท่าไหร่

.

.

.

เฉลย คือ 3/7 เหมือนกันนะครับ

นอกจากคำว่า Prevalence ที่ใช้โดยทั่วไปแล้ว ยังมีคำว่า Point Prevalence, Prevalence Proportion, Prevalence Rate ซึ่งต่างก็หมายถึง Prevalence เหมือนกันทั้งหมดครับ (ดังนั้นก็จำคำว่า Prevalence อย่างเดียวก็น่าจะพอ)

ในทางกลับกัน คำว่า Incidence นั้นมีที่มาจากการศึกษาแบบ Cohort ดังนั้นจึงมีเวลาเข้ามาเกี่ยวข้อง โดยหมายถึง จำนวนเคส ใหม่ๆ ที่เกิดขึ้นในช่วงที่เราตามไปศึกษานั่นเอง ยกตัวอย่างรูปเดิมนะครับ

สังเกตุว่าเมื่อเราตามคนที่มีโอกาสเสี่ยงจะเป็นโรค (Population at risk -- ซึ่งแน่นอนคนที่เป็นโรคไปแล้วเราก็ไม่คิด) ไปเป็นระยะเวลา 20 คนปี เราจะเจอเคสใหม่ 2 เคส หรือเราอาจบอกว่าเจอ 2 เคสใน 20 คนปีก็ได้

ทำไมต้องเป็นหน่วย คนปี? เพราะว่ามันจะช่วยเราในการเอาไปเปรียบเทียบกับกลุ่มที่ศึกษาในจำนวนคนหรือปีต่างกันครับ เช่น แทนที่จะศึกษา 5 คนใช้เวลา 4 ปีแบบตัวอย่าง เราอาจจะศึกษา 10 คนในเวลา 2 ปี ก็ได้ 20 คนปีเหมือนกันเลย

ดังนั้น ตามคน 5 คนไป 4 ปี พบ 2 เคส ก็ = 2/20 = 0.1 Case/person-year
ตามคน 10 คนไป 2 ปี พบ 2 เคส ก็ = 2/20 = 0.1 Case/person-year
ตามคน 100 คนไป 0.2 ปี พบ 2 เคสก็ = 2/20 = 0.1 Case/person-year เหมือนกันหมด

เพราะฉะนั้นก็จะเห็นว่า มันจะมีเวลาเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยนั่นเองครับ ดังนั้นเวลาไปใช้ที่ไหน ใช้ให้ถูกหน่อยนะครับ Prevalence ไม่ต้องมีหน่วยของเวลา แต่ถ้า Incidence นั่นต้องมีแน่ๆ อย่าใช้สับสนกันนะครับ